Voltijds HB-onderwijs na de basisschool

Specifiek aanbod voor hoogbegaafde leerlingen is op het Eindhovense Eckartcollege al ruim twintig jaar gemeengoed. Rond 2000 startte de school met de vwo-plus brugklas. Zeven jaar later concludeerde de school dat dat niet genoeg was. John van Maasakkers, wiskundedocent en coördinator van het hoogbegaafdenonderwijs: ‘We hebben er toen een schepje bovenop gedaan. De aanleiding was tweeledig. Allereerst wonen hier in de Brainportregio Eindhoven veel hoogopgeleide mensen. Vaak zijn het werknemers van toptechnologiebedrijven zoals ASML, Philips en NXP of van de Technische Universiteit Eindhoven. Hun kinderen zijn vaak ook slim, dus is er hier veel vraag naar voltijds HB-onderwijs, ook in het voortgezet onderwijs. Daarnaast was deze vorm van HB-onderwijs voor ons een mooie kans om ons te profileren.’

Masterclasses
Het Eckart is een forse school (ruim 1.500 leerlingen) die onderwijs biedt op allerlei niveaus: mavo, havo en vwo. Voor de hoogbegaafde leerlingen is er een speciale stroom en die start al in de brugklas. Vestigingsdirecteur Nicole Donkers: ‘Naast de reguliere brugklassen vwo hebben we de masterclass-brugklas. Het is voltijds HB-onderwijs waarin gecompact is. Zo hebben de leerlingen wel maatschappijvakken, een breed vak, en geen aparte lessen geschiedenis en aardrijkskunde. Die zijn geïntegreerd in de maatschappijvakken. Zo creëren we ruimte voor verrijking in de vorm van een themaweek, filosofie, Cambridge Engels, vormgeving & media en onderzoeken & ontwerpen – het vak dat bij ons technasium hoort. Het gaat inmiddels om twee brugklassen, twee tweede klassen en twee derde klassen. Zo’n masterclass blijft de eerste drie jaar van het vwo bij elkaar. In het vierde jaar stromen de masterclass-leerlingen door naar het reguliere vwo.’ John voegt toe: ‘Tachtig procent kiest voor een N&G-profiel (Natuur en Gezondheid) of een N&T-profiel (Natuur en Techniek), dus een bètaprofiel. Dat komt ook omdat we een technasium zijn. Je moet soms keuzes maken en daarom geven we op onze school geen klassieke talen meer.’

De leerlingen die instromen in de masterclass-brugklas behoorden – niet heel verrassend – tot de beste leerlingen op hun basisschool. Nicole: ‘Het zijn leerlingen waarvan de leerkrachten op de basisschool vinden dat ze meer nodig hebben dan de reguliere vwo-brugklas. Op de basisschool hadden ze ook al behoefte aan extra uitdaging, sommige leerlingen hebben zelfs een of meer klassen overgeslagen. Ze zijn uit de klas gehaald en hebben extra projecten gedaan. Als dat stopt op het vwo, dreigt verveling. Vandaar dat wij besloten hebben die lijn op onze school door te trekken.’

Met peers bij elkaar
Inmiddels zijn de aanmeldingen voor de masterclass-brugklassen voor het nieuwe schooljaar al binnen. John: ‘Ik heb al een keer door de stapel heen gebladerd en zag dat een aanzienlijk deel van de leerlingen een IQ-test heeft laten doen en daarin hoog heeft gescoord. Overigens vinden we het advies van de basisschool minstens zo belangrijk: de leerkrachten kennen het kind immers. Voor alle aangemelde leerlingen geldt dat ze extra uitdaging hebben gehad. En omdat bleek dat alleen een vwo-plus brugklasjaar niet voldoende was, zijn we met de masterclasses gestart. Overigens is er nog een ander relevant argument voor voltijds HB-onderwijs. In een masterclass-klas zitten de leerlingen met peers bij elkaar. Ze begrijpen elkaar en elkaars humor. Ze snappen elkaar en dat doet wat met ze. Ze voelen zich hier thuis. En thuis vertellen ze weer wat ze op school hebben geleerd.’

De masterclasses hebben een beperkt aantal leerlingen, rond de 22. Een kostbare aangelegenheid, waarvan het Eckartcollege de kosten voor eigen rekening neemt. Ouders van leerlingen in de masterclasses betalen dus geen verhoogde ouderbijdrage. Nicole: ‘Sterker nog, niemand hier betaalt een ouderbijdrage. Die hebben we afgeschaft in het kader van de kansengelijkheid. Bovendien: als je iets wilt, zijn er altijd wel potjes. Bijvoorbeeld bij het samenwerkingsverband waar hoogbegaafdheid ook op de agenda staat.’

Vraagbaak
Hoewel het Eckart zich met het in 2008 verkregen hoogbegaafdheidsprofiel (zie kader) profileert ten opzichte van de concurrentie en in die zin hoogbegaafdheid ‘vermarkt’, stelt de school zich (ook) in bredere zin ten dienste van hoogbegaafden. Nicole: ‘Wij willen hoogbegaafden goed bedienen. Ook zij hebben recht op goed en passend onderwijs. Dat kunnen wij niet in ons eentje. Bovendien vindt niet iedereen voltijds HB-onderwijs een ideale oplossing. Daarom delen wij de kennis die wij hebben van onderwijs aan hoogbegaafden met andere scholen. Vandaar dat we geregeld een school uit de regio over de vloer hebben die hier zijn licht komt opsteken. Samen proberen we te voorkomen dat hoogbegaafde leerlingen thuis komen te zitten.’

Verzuimpreventie
Over voorkomen gesproken: het Samenwerkingsverband Eindhoven-De Kempen en het Eckartcollege bekostigen gezamenlijk een voorziening om dreigend thuiszitten te voorkomen. ‘We hebben samen iemand in dienst genomen die actie onderneemt als een kind dreigt uit te vallen. Waar je aan ziet dat iemand dreigt uit te vallen? Aan verveling. Aan steeds meer verzuim. Soms is er ook sprake van psychische problemen. Onze medewerker zet dan een traject op om te werken aan de terugkeer in het reguliere onderwijs. Dat doet ze niet alleen voor onze school, maar ook voor andere scholen.’

Eckart-uur
In het verleden kende de school hulplessen voor leerlingen met behoefte aan ondersteuning, want die behoefte is er ook bij leerlingen uit de masterclass. John: ‘Dat hebben we veranderd. We hebben nu het zogenaamde Eckart-uur. Leerlingen uit masterclass 2 en masterclass 3 moeten drie keer in de week zelf invulling geven aan een lesuur. Ze kiezen onder begeleiding van hun mentor wat het meest passend is. Ze kunnen naast ondersteuning ook kiezen uit verrijking of een heel ander vak: mindfulness, schaken of Spaans. Ze mogen ook aan een project werken.’ Nicole vult aan: ‘Maar het kan ook heel anders. We hebben gemerkt dat er na corona behoefte was aan versterking van het sociale contact. Iedereen had die behoefte, niet alleen de hoogbegaafde leerlingen. Alle leerlingen die geen behoefte hebben aan verrijking of ondersteuning kunnen er daarom voor kiezen de dag te beginnen met een wandeling, sport of een creatief uur, dit is van kwart over acht tot negen. Aanvankelijk werd dit bekostigd met de NPO-gelden, maar het bevalt zo goed dat we besloten hebben het te handhaven in het curriculum.’

Wennen
Hoe ervaren leerlingen het onderwijs op het Eckartcollege? Twee leerlingen schuiven aan: Rachna Singh en Quilijne Vankan. Rachna (14) zit inmiddels in de vierde van het vwo, na drie jaar masterclass. Ze kan dus goed terugkijken. Op haar basisschool was er een plusklas. Bovendien deed ze op de basisschool groep 7 en 8 in één jaar. Rachna: ‘In de masterclass krijg je dezelfde stof als op het gewone vwo, maar we gaan er sneller doorheen. Er is minder uitleg. Dat vind ik fijn. Op de basisschool zaten we vaak heel lang op één onderwerp.’
Wat ze ook fijn vond aan de masterclass: een klas met kinderen zoals zij. ‘Op de basisschool zat ik me weleens te vervelen. Hier zitten kinderen die allemaal net zo slim zijn als ik en die tegen dezelfde problemen aanlopen. Dat is fijn maar soms ook wel wennen, want ineens was ik niet meer de beste.’ Op het Eckartcollege heeft Rachna geleerd te leren, zoals ze dat noemen. ‘Op de basisschool wist ik vaak het antwoord zonder na te denken. Hier lukt dat op een gegeven moment niet meer, daarvoor zijn de vragen te moeilijk. Daarom heb ik hier geleerd om stap voor stap te beredeneren wat het antwoord is. Dat moet ook als je huiswerk maakt. De leraren schrijven er dan bij: leg uit hoe je tot dit antwoord bent gekomen.’

Quilijne (12) zit nu in masterclass 1. ‘Ik heb op twee basisscholen gezeten: we zijn een keer verhuisd. De eerste was niet leuk. Ik werd gepest omdat ik anders dacht dan alle andere kinderen. De tweede school was leuker. Er was een plusklas, de docent was heel leuk en vrolijk en gaf me ruimte om te groeien. We deden ook projecten waar ik veel van heb geleerd.’ Samen met alle andere leerlingen van haar plusklas op de basisschool draaide Quilijne een week mee op het Eckartcollege, bij wijze van proef. ‘Ik vond de sfeer meteen fijn: gezellig en warm. Ik heb nog even getwijfeld over een school waar je Latijn en Grieks krijgt, maar uiteindelijk heb je hier meer keuze met vakken als onderzoeken & ontwerpen en programmeren. En deze school is minder ver fietsen!’

Ook al was de (laatste) basisschool best oké, het Eckart vindt Quilijne veel fijner. ‘Op de basisschool zat ik me vaak te vervelen en dacht ik vaak: wanneer kan ik naar huis? Hier is het vaak: hé, is de les nu al afgelopen?’

Redding
Mooi, al die lovende woorden. Zijn er ook nog verbeterpunten? Rachna: ‘De masterclass is een heel hechte groep, maar hij stond wel wat los van de rest van de school. Ik had weleens het gevoel dat andere kinderen naar ons keken met een blik van: dat zijn de masterclass-nerdjes. Misschien moet je het een andere naam geven. Masterclass, dan is het net of we beter zijn of zo.’ Quilijne: ‘Ik heb geen kritiek. De basisschool was zo saai. Het Eckart is mijn redding geweest. Eindelijk nieuwe dingen.’

We zoeken een paar lokalen op als decor voor de foto’s. Rachna en Quilijne bekijken de producten van de legoklas en schuiven aan bij het schaakbord. Als de foto’s gemaakt zijn, gaan ze niet onmiddellijk naar huis. Beide zijn competitief en willen het potje afmaken. Een kwartiertje later wandelt Rachna met een lach van oor tot oor over het schoolplein richting haar fiets. ‘Ik heb gewonnen!’